فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 3، پاییز 98 ، شماره پی در پی 45

بررسی سبک فکری ناصرخسرو با الگوهای نوین، بررسی موردی: نمودهای خودشکوفایی در اندیشه و شخصیت ناصرخسرو بر پایۀ نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو

صفحه (331 - 353)
مهدی نوروز(نویسنده مسئول)، رضا جلیلی
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 96

چکیده
ناصرخسرو در شعر فارسی جایگاه مهمی دارد. او در اشعار خود به طرح و شرح دغدغه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ادبی خویش پرداخته و با توجه به باورهای ایدئولوژیکش، راهکارهای متعددی برای شکوفایی ظرفیتهای بالقوۀ نوع بشر ارائه داده است. در روانشناسی انسانگرا نیز، تحقیقات متعددی پیرامون آدمی و قابلیتهای مکنون آن انجام شده است. آبراهام مزلو، نمایندۀ اصلی این مکتب با تبیین نظریۀ خودشکوفایی، گامهای استواری در زمینۀ معرفی انسان سالم و کامل برداشته است. در این تحقیق، با روش توصیفی – تحلیلی و مقایسه ای و بر مبنای نظرات مزلو، شخصیت ناصرخسرو و اندیشۀ انسانگرای او واکاوی شده تا به این سئوال اصلی پاسخ داده شود که شاخصه های خودشکوفایی در اندیشه و شخصیت او کدام است؟ بنظر میرسد که مؤلفه های «درک بهتر واقعیت و برقراری رابطۀ آسانتر با آن»، «پذیرش خود، دیگران و طبیعت»، «مسأله مداری»، «کیفیت کناره گیری و نیاز به خلوت و تنهایی»، «خودمختاری و استقلال فرهنگی»، «تجربۀ اوج»، «حس همدردی»، «روابط بینافردی»، «ساختار مَنشی مردمگرا»، «طنازی فلسفی و غیرخصمانه» و «مقاومت در برابر فرهنگ پذیری»، بهمان اندازه که در آزمودنیهای مزلو نمود داشته، در شخصیت و اندیشۀ ناصرخسرو نیز، برجسته بوده است.

کلمات کلیدی
ناصرخسرو , دیوان قصاید , مزلو , خودشکوفایی

• انگیزش و شخصیت، مزلو، آبراهام.اچ، ترجمۀ احمد رضوانی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1372، چاپ سوم.
• بنیادهای روانشناسی، پارسا، محمد، تهران، سخن، 1382، چاپ دوم.
• دانای یمگان (مروری بر زندگی و آثار ناصرخسرو قبادیانی)، نادری، مرتضی، با نظارت علمی دکتر منصور پهلوان، تهران، همشهری، 1389، چاپ اول.
• دیوان، ناصرخسرو، ابومعین، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران، 1384، چاپ ششم.
• روانشناسی شخصیت، کریمی، یوسف، تهران، ویرایش، 1389، چاپ پانزدهم.
• روانشناسی شخصیت (نظریه¬ها و فرآیندها)، راس، آلن. اُ، ترجمۀ سیاوش جمالفر، تهران، بعثت، 1373.
• روانشناسی کمال، شولتز، دوان، ترجمۀ گیتی خوشدل، تهران، پیکان، 1385، چاپ سیزدهم.
• روانشناسی و اخلاق، هدفیلد، ژ.آ، ترجمۀ دکتر علی پریور، تهران، علمی و فرهنگی، 1374، چاپ سوم.
• گزیدۀ اشعار ناصرخسرو، شعار، جعفر، تهران، قطره، 1382، چاپ بیست و سوم.
• گزیدۀ هفده قصیدۀ ناصرخسرو، حلبی، علی¬اصغر،تهران، اساطیر، 1373.
• نظریه¬های روانشناسی شخصیت (رویکرد مقایسه¬ای)، دارابی، جعفر، تهران، آییژ، 1388، چاپ اول.
• نظریه¬های شخصیت، شولتز، دوان.پی و شولتز، سیدنی. اِلن، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران: ویرایش، 1392، چاپ بیست و چهارم.
• نظریه¬های شخصیت؛ مفروضه¬های اساسی، پژوهش و کاربرد، هجل، لاری.ای و زیگلر، جی.دانیل، ترجمۀ علی عسگری، ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی ساوه، 1379، چاپ اول.
• نظریه¬های شخصیت یا مکاتب روانشناسی، سیاسی، علی¬اکبر، تهران، دانشگاه تهران، 1389، چاپ سیزدهم.
• نظریه¬ها و نظامهای روانشناسی، لاندین، رابرت ویلیام، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران، توس، 1378، چاپ اول.
• آبراهام مزلو و خودشکوفایی، ال پتری، هربرت، ترجمۀ جمشید مطهری طشی، مجلۀ معرفت، شمارۀ 69، 1382، صص 100-94.
• افکار و عقاید کلامی ناصرخسرو، شهیدی، سید جعفر، بخش1، مجلۀ یغما، شمارۀ 317، 1353، صص 645-638.
• بررسی توصیه¬های اخلاقی ناصرخسرو؛ بر پایۀ هرم مزلو، امیری خراسانی، احمد و صرفی، محمدرضا و ایرانمنش، محمدحسین، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال 6، شمارۀ 22، 1393، صص 32-1.
• بررسی مدارا، تساهل و تسامح در قصاید ناصرخسرو، عالی¬کردکلایی، حمید و احمدی، ارسلان، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال 7، شمارۀ 26، 1394، صص 128-105.
• تحلیل و بررسی مسأله¬مداری در اندیشه و شخصیت ناصرخسرو (بر پایۀ نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو)، جلیلی، رضا و نوروز، مهدی، پژوهشهای نقد ادبی و سبک¬شناسی دانشگاه آزاد شهرکرد، دورۀ 7، شمارۀ 24، 1395، صص 85-63.
• طنز در شعر ناصرخسرو، باباصفری، علی¬اصغر، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورۀ دوم، شمارۀ 42، 1384، صص 144-123.
• ناصرخسرو و ادب اعتراض، پشتدار، علی¬محمد، فصلنامۀ دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، دورۀ اول، شمارۀ 5و6و7، 1371-1370، صص 153-143.
• نقد و بررسی اندیشۀ خردگرایی و آزاداندیشی در شعر متنبی شاعر عرب و ناصرخسرو قبادیانی، فرزاد، عبدالحسین، پژوهشنامۀ علوم انسانی، شمارۀ 46-45، 1384، صص 188-175.